Şeftali, farklı iklim şartlarına en çok adapte olan bitkilerden birisidir ve Türkiye'ye de bu açıdan uyum sağlamıştır; ama bölgeler içinde söz sahibi konumuna girememiştir. Son araştırmaya göre dünyada şeftali yetiştiriciliğinde başlıca ülkeler sırasıyla Çin, İtalya, İspanya’dır. Türkiye, dünya şeftali ve nektarin üretiminde 7. sıradadır.

Türkiye’de şeftali genelde; Akdeniz bölgesinde erkenci, Ege ve Marmara bölgelerinde ise geççi olarak yetiştirilir. Üretimin yapıldığı bölgeler içinde Marmara Bölgesi başta geliyor.

Şeftali Bitkisi Hangi Toprak ve İklimlerde Yetiştirilir?

Şeftalinin toprak isteği, üzerinde bulunan anaca göre değişir. Genel bir bilgi vermek gerekirse ağır, nemli olmayan, çabuk ısınan alüvyal ve geçirgenliği iyi olan derin (1 metreden fazla olan) topraklarda yetiştirilebilir. Uygun gübreleme ve sulama yapıldığı takdirde kumlu topraklarda da şeftali yetiştirilebilir.

Killi (ağır), taban suyu yüksek ve soğuk olan topraklarda yetiştirilen şeftalilerde sürgünler pişkinleşmiyor ve şeftalide zamklanma meydana gelir. Şeftali, suyu seven bir bitki olduğu için arazide su kaynağının bulunup bulunmaması da önemlidir.

Farklı iklim şartlarına uyan bir bitkidir ve erken çiçek açtıkları için ilkbahar geç donlarından çok etkilenirler. Ülkemizde şeftali yetiştiriciliği yapılan bölgelerde yaz sıcaklığı, şeftali için uygundur. Yaz sıcaklığının düşük olduğu yerlerde şeftali yetiştirilirse meyveler geç olgunlaşır, bu da şeftali kalitesinde olumsuz sonuçlar verir. Kış sıcaklığının -18/-20 °C olduğu dönemlerde yıllık sürgünler ve gözler donabilir, birkaç derece daha düştüğünde ise ağaç tamamen donar.

Dona en fazla dayanıklı çeşit, Redhaven çeşididir. Daha sonra bunu J.H.Hale ve Dixired çeşitleri izler. Yaz sıcaklığının düşük olması meyve olgunlaşmasını geciktirmekle birlikte meyve eti rengi ve meyve kalitesi üzerinde olumsuz etkide bulunur.

Şeftali Yetiştirirken Belli Soğuklanma İhtiyacı Var mıdır?

Bazı bitkilerde, vernalizasyon dediğimiz soğuklanma ihtiyacı bulunur. Şeftalinin de kış soğuklanma ihtiyacı karşılamazsa çiçeklerini dökebilir, çiçeklenmede düzensizleşme ve gecikme olur. Soğuklanma süreleri şeftali çeşitlerine göre, 250 ile 1250 saat arasında değişiklik göstermektedir.

Şeftali Bahçesi Kurulumu Nasıldır?

Şeftali bahçeleri genellikle bir yaşındaki aşılı fidanlarla (kalınlığı 8-16 mm olan) kurulur ve çok soğuk bölgeler dışındaki dikimlerin sonbaharda yapılması en çok tercih edilen dönemdir. Böylece köklerini bahara kadar kuvvetlendirmiş olur. Dikim öncesi derin ve yüzeysel sürüm yapılarak toprak hazırlanmalıdır. Bu süre zarfında, toprak özelliklerine göre iyi yanmış çiftlik gübresi uygulanması iyi sonuç verecektir. Sıra arası ve sıra üzeri mesafeleri 5x5 ya da 5x4 metre aralıklar ile dikim yapılabilir, genelde 5x5 metre olarak yapılıyor. Dikim aralıkları iklim, toprağın kuvveti, anacın özelliği gibi birçok koşula bağlıdır. Fidan dikimi, aşı bölgesi toprak yüzeyinin 5-10 cm yukarısında kalacak şekilde, durgun dönemde yapılır.

Şeftalinin Çoğaltımı Nasıl Olur?

Şeftali fidanları aşı ile çoğaltılıyor.  Aşılarda en çok kullanılan yöntem durgun T göz aşısı yöntemidir. Büyük anaçlarda farklı aşılama metotları da kullanılır. Meyve ağaçlarındaki tüm aşılama yöntemlerini öğrenmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Anaç olarak kullanılacak birçok şeftali anaçları vardır. Anaçlardan kısaca bahsedelim.

Şeftaliler, şeftali anacı üzerinde maksimum gelişmesini gösterecektir ve bu nedenle genelde tohum anacı olarak şeftali çöğürü kullanılır. Sık kullanılan bir anaç olmasına rağmen, kök-ur nematoduna karşı hassas bir anaçtır. Bunun yanı sıra Erik Çöğürü, Nemaguard ve Cadaman, GF-677, GxN gibi klonal anaçlardan da faydalanılır. Klonal anaçların elde edilmesi hem kolaydır hem de bitkinin erken meyveye yatması açısından avantajlıdır. Nemaguard, kendine verimli bir çeşittir. Nematodlara karşı dayanıklı ve çeşitlerle uyuşması güçlüdür; fakat bitkide sararma adı da verdiğimiz kloroza karşı dayanıklı değildir. Çinko noksanlığına karşı da meyillidirler.  GF-677 klonal anacı ise badem ile şeftali melezidir. Kireçli, kuru, yamaç araziler için kullanımı uygun bir anaçtır.

Şeftalinin Sulaması ve Gübrelemesi Nasıldır?

Şeftali, suya olan ihtiyacı fazla bir bitkidir. Çekirdek oluşumundan sonra suya olan ihtiyacı daha da artıyor. Hasat öncesi yapılan sulama meyve iriliğinde önemlidir, meyvenin kalite ve pazarını olumlu yönde etkiler. Olgunluk tarihinden 3-4 hafta önce yapılan sulamalar bu nedenle önemlidir. Tercihen damla sulama yöntemiyle yapılmalıdır, sulama miktarı iklim koşulları, toprak yapısı ya da bitkinin yaşına göre değişir. Verilecek gübrelerin, damla sulama ile bitkiye verilmesi (fertigasyon) önerilir. Şeftali ağaçları çabuk gelişen ve verimli olduğu için iyi bir beslenme gerekir. Çiftlik gübresi ve yeşil gübre kullanımı bu açıdan güzel sonuç verecektir. Bunlarla birlikte analizini yaptırdığımız toprağın içeriğine göre önerilen miktarlarda ticari gübrelerden kullanılır. Gübrelemenin tek başına fazla etkisinin olmadığını unutmamak gerekir. Budama ve seyreltme işlemi uygun yapıldığı takdirde gübreleme iyi sonuç verecektir. Azot, fosfor, potasyum ve çinko gibi besin elementlerinin noksanlıklarını bilmeli ve ona göre gübre çeşidimizi belirlemeliyiz.

Şeftali Ağaçlarında Seyreltme Neden Önemlidir ve Nasıl Olmalıdır? Seyreltme Hangi Dönemde Yapılabilir?

Şeftali ağaçlarında meyve tutumları fazladır. Dallarda fazla meyve olması, meyvenin istediğimiz iriliğe ulaşamaması demektir. Dallarda kırılmalar, gelecek yıldaki verim azalmaları ve sürgünlerin pişkinleşmemesi nedeniyle don zararındaki artışlar meydana gelecektir. Bu nedenle seyreltme yapmamız gerekir.

Seyreltme işlemi elle ya da bazı kimyasal maddeler yardımı ile yapılır. Kimyasal madde ile seyreltmeyi pek istemiyoruz; çünkü bu şekilde yapılan seyreltmelerde eşit bir dağılım görülmüyor. El ile seyreltme yöntemi eskiye dayanan, en sağlıklı yöntemdir ve seyreltme zamanının iyi saptanması gerekir. Meyve çekirdekleri tam sertleşmeden, çağla döneminde yapılabilir. Erkenci çeşitlerde çekirdek sertleşmeye başladığı zaman seyreltme yapılabilir. 15-20 cm’de bir, bir meyve düşecek şekilde seyreltme yapılabilir.

Şeftali Ağaçlarında Budama İşlemi Nasıl Yapılır?

Yetiştiricilik yönünden hassas olan şeftali bitkisinin budanması da mühimdir; çünkü meyveler, bir yıllık dallarda oluşur. Diğer meyve ağaçları gibi şeftalide de uygun taç oluşturulması ve şeklinin korunması gerekir. Budama, yaz ve kış budaması olarak ikiye ayrılır.  Kış budaması da şekil budaması ve ürün(verim) budaması olarak kendi arasında ayrılır. Kısaca bunlardan bahsedelim.

Yaz budamasının; kış budamasındaki işlemleri azaltmak, meyve renginin kaliteleşmesi ve büyümeyi düzenleme gibi görevleri vardır. Burada ağacın şeklini bozan, büyümesini istemediğimiz dalları ağaçtan uzaklaştırırız. Bazı dalları kesmeyip geniş açı ile büktüğümüzde gelişmelerini durdurmuş oluruz.

Kış budamasında budama zamanı önemlidir. Kış budamasında, budama soğuklardan sonra yapılmalıdır. Aksi takdirde kesilen bölgelerde zamklaşma görülebilir.

Kış budamalarından biri olan şekil budamasında amaç, adından da anlaşılacağı üzere ağaca şekil vermektir.

Kurak bölgelerde yapılacak şekil budamasında asıl amacımız, ağacın iç kısmında nem biriktirmektir. Aynı zamanda ağaca, güneşin olumsuz etkilerinden korunmaya yardımcı olabilecek kapalı bir şekil vermektir. Buna, doruk dallı şekil budamasını örnek verebiliriz. Kurak bölgelerde bodur çeşitler tercih etmeliyiz, bu sayede bir nebze de olsa topraktaki suyun buharlaşarak kaybolmasını engellemiş oluruz.

Nemli bölgelerde ise tam tersi işlem yaparız. Yani ağacın iç kısmındaki nemi uzaklaştırmak isteriz. Bunun için de goble ya da tatura (Y şeklinde) dediğimiz budama şekillerini uygulayabiliriz, bu bölgelerde gövdeyi biraz daha yüksek tutabiliriz. Uygun gördüğümüz taçlandırma şekillerini bu kriterlere göre belirleriz. Ülkemizde genelde goble budama uygulanır. Burada lider yoktur, ağaca adeta çanak şeklinde bir görüntü veririz.

Şekil budamasını tamamlayan ağaçlarda artık verim budaması yapabiliriz. Bu ağaçlar artık tam verime yatmıştır. Burada temel amaç, ağacın gelişmesi ile birlikte meyve tutumu dengesini güzel bir şekilde sağlamaktır. Şeftali ağaçlarında meyveler, 1 yıl önceki yaz ayında meydana gelen bir yıllık dallarda oluşur ve bu nedenle daha sert budama ister. Yani bir önceki yıl fazla meyve veren dallar, ağaçtan uzaklaştırılır. Böyle yaptığımızda sonraki senede meyve gözlerini oluşturacak sürgünler meydana gelir. Ana dallardaki gölge yapan dallar da çıkartılır.

Şeftali Bitkisinin Hasadı Nasıl Olur? Hasat Sonrası Muhafaza Etmek İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Şeftali, bildiğimiz gibi hassas bir meyvedir. Hasat zamanının geldiğini genelde meyve etinin sertliğinden ve meyve kabuğunun renginden anlarız. Olgunlaşan şeftalilerde renk oluşumu değişir.

Eğer meyveler soğuk hava deposunda muhafaza edilecekse tam olgunlaşmadan 1-2 gün içinde hasat yapılmalıdır. Ağaçtaki meyvelerin olgunlaşma durumlarına göre şeftaliler 2-4 gün ara ile 3-5 defa toplanır.

Tüm üreticilerimize ve okurlarımıza bereketli günler diliyorum!