Shetland Koyunu’nun Tarihçesi Nedir?

Shetland koyununun eti düşük miktarda yağ içerir, bu nedenle de kolestrolüne dikkat etmesi gereken kişiler için uygundur. Shetland ırkının kökeninin Norveç’e dayandığı düşünülmektedir. Bazı kaynaklar, Norveçlilerin Shetland’e yaklaşık olarak milattan sonra 500 yılında yerleştiğini yazsa da diğer kaynaklara göre, Norveçlilerin yerleşimleri 875 yılından 1468 yılına kadar süren Shetland egemenliklerine dayanmaktadır. Ortalama bir tahmine göre Norveçliler Shetland’e yaklaşık olarak 800 yılında ayak basmışlardır.

Shetland ırkı, boynuzlu ve kısa kuyruklu Kuzey Avrupa koyun grubunun üyesidir. Bu grubun üyesi olan diğer ırklar: Fareo Koyunu, Norwegian Spaelsau, Swedish short-tailed Koyunu, Fin Koyunu, İzlanda Koyunu, Manx Loaghtan ırkı, Soay Koyunu, Romanov Koyunu ve Almanya’nın kuzeyindeki (Heidschnücke) ve Polonya’nın kuzeydoğusundaki eski koyun ırklarıdır.

Shetland ırkı, Shetland Adaları’nın yerli ırkıdır. Yakın zamana kadar da Britanya anakarasının dışında pek çok yerde bulunmuyordu. Ancak 1980 yılında Kanada’ya, 1986 yılında ise Kanada’dan Amerika’ya ithal edildikleri için Kuzey Amerika’daki Shetland sürülerinin sayısı artmaktadır.

1927 yılında ırkın korunması için Shetland Flock Book Society(Shetland Sürü Kitabı Birliği) kurulmuştur. Rare Breeds Survival Trust, Shetland ırkını nadir bir ırk olarak sınıflandırmış olsa da Shetlandlerin sayısında artış görülmüştür. Günümüzde anakarada ve Shetland Adaları’nda birçok Shetland koyun sürüsü bulunmaktadır.

Shetland Koyunu’nun Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

• Shetland ırkı oldukça küçük bir ırktır. Etlerinin kalitesiyle ve yapağılarının inceliğiyle ünlüdürler. Ayrıca, özellikle deniz yosununa erişimi olanlar olmak üzere, çok dayanıklıdırlar. İlginç bir şekilde, ülkenin iç kısımlarında, denizden kilometrelerce uzakta olduklarında bile suların çekildiğini anlayabilirler. Hala belli bir ölçüde inanılan eski bir efsaneye göre, bunun nedeni koyunların ayağında bulunan ve sular çekildiğinde hareket eden bir solucandır.

• Koyunlar normalde boynuzsuz olsalar da boynuzlu olanları görmek de mümkündür. Koçlar boynuzludur, bazen 4 adet boynuzları olabilir. Ucu sivri kısa kuyrukları vardır. Renkleri siyah, beyaz, kahverengi veya bunların hemen hemen herhangi bir kombinasyonu olabilir.

• Shetland koyunları için otuz farklı renk etiketi kaydedilmiştir. Yapağılarının ortalama ağırlığı 1 ila 1.5 kg, lif uzunluğu ise 10 cm’dir. Koyunlar hiçbir zaman kırpılmaz, ancak ilkbaharda yapağıları doğal nedenlerle gevşer ve hayvanı kaplayan tüy katmanı tekrar çıkar.

• Eskiden koyunların yapağıları “yolunurdu.” Yan taraflarındaki yapağılarla sırtlarındakilerinin gevşemesinin arasında bir haftadan fazla süre farkı olabilir. Yapağıları yolma işlemi acısızdır ve bu tür koyunlarda kırpma işleminden çok daha iyidir. Kırpma işlemi koyunları koruyan ve yapağıda bulunmaması gereken tüyleri de alır. Kırpma işlemi aynı zamanda yeni yapağının kesilmesine yol açar ki bu da istenmeyen bir durumdur. Bu koyunların yapağıları, çorap ve meşhur Shetland şallarının üretiminde kullanılmaktadır.

• Adalarda Blackfaced Highland, Leicester ve Cheviot soyları da dahil olmak üzere çok sayıda melezleme işlemi yapılmaktadır ve ırk yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

• North Country Cheviot koçları, yerel olarak Shetland-Cheviot adıyla anılan ırkın üretilmesi için Shetland koyunları ile çifleştirilmiştir. Bu kombinasyondan meydana gelen koyunların ağırlığı, olgunluğa ulaştıklarında yaklaşık olarak 55 kg’dır. Üretkenlik oranı %170’tir ve kuzuları günlük 0.25 kg alır. Uygun bir damızlıkla çiftleştirildiklerinde ortalama karkas ağırlıklıları 19 ila 20 kg’dır (160 günlükken).

• Shetland-Cheviot koyunlarının Scottish Halfbred ve Greyface ırklarıyla karşılaştırıldığı çiftlik çalışmalarında, Shetland-Cheviot’lar her yıl altı yıllık dönem boyunca, dönüm başına iri melez ırklardan %25 ila %33 oranında daha fazla brüt kar getirmiştir.

• Shetland-Cheviot koyunları, dayanıklı, verimli ve sütü bol koyunlardır. Gelişmiş otlama becerileri sayesinde yapıları iyi olan kuzular üretebilecek yeteneğe sahiptirler. Kuzulama sırasında çok sorun çıkmaması, annelik becerilerinin iyi olması ve ilgilenmenin kolaylığı gibi faktörler, bu koyunları çobanlar için daha tercih edilebilir kılmaktadır. Bu özelliklerinin yanı sıra, oldukça az masraflıdırlar. Çeşitli koşullar altında, daha iri melez koyunlara göre yaklaşık olarak üçte bir oranında daha az ot, konsantre yem ve yeşillik tüketirler. Yoğun sistemlere rahatlıkla adapte olurlar. Bir damızlık koçla çiftleştirildiklerinde, çeşitli koşullar altında gelişen, diğer türlerin çoğundan daha az gıda alımıyla üretilen ve paranın karşılığını veren birinci sınıf kuzu üretirler.

• Bilimsel olmayan veriler, sinek saldırısına ve ayak çürümesine karşı dirençli olduklarını göstermektedir. Solucanlara karşı olan dirençleri üzerine yapılan bir araştırma ise, ırkın mide-bağırsak solucanlarına karşı çok iyi bir dahili dirence sahip olduğunu ortaya koymuştur.

• Shetland ırkının mizacı, en sevilen özelliklerinden biridir. Çoğu primitif koyun ırkından daha uysal ve sakindirler. İnsan etkileşimine iyi tepki verirler, sevildiklerinde kuyruklarını sallarlar ve insanların ilgisinden hoşlanırlar.

• Shetland koyunları 12 yaşına kadar kuzulayabilir. Kuzulama yüzdesi konuma bağlıdır. Düz arazi sürüleri yaklaşık olarak %150 ila %160 oranında kuzularken, bu sayı yüksek arazi sürülerinde daha düşüktür. Annelik içgüdüleri çok güçlüdür. Yardım almadan kolayca kuzularlar ve nadiren kuzularını reddederler. Kuzular genellikle güçlüdür. Doğumlarından birkaç dakika sonra emzirilirler. Shetlandler kısaltılması gerekmeyen; kısa ve balina kuyruğunun şekline benzeyen kuyruklarla doğarlar.

• 6 aylıkken kesilen safkan bir Shetland kuzusu, genellikle yaklaşık 13 ila 14 kg ağırlığında karkas verir. Shetland ırkı, yaklaşık olarak 18 aylıkken 20 kg karkas ağırlığına ulaşabilir. Etlerinin nefis bir tada sahip olduğu bilinir ve doğrudan pazarlamaya uygundur. Aktif bir şekilde otlayabilirler, en düşük kaliteli yemlerle bile hayatta kalabilirler ve çoğu yerde yaşayabilecek kadar dayanıklıdırlar.

Shetland Koyunu’nun Ağırlığı Ne Kadardır?

Olgun bir Shetland koçu yaklaşık olarak 45 ila 50 kg ağırlığında, olgun bir Shetland koyunu ise yaklaşık olarak 35 ila 40 kg ağırlığındadır.

Resim: Natasha Main - The Fólkvangr Flock Pedigree Icelandic Sheep