Kuluçka Döneminde Nelere Dikkat Edilmelidir?

Bir yumurtadan civciv çıkabilmesi için öncelikle yumurtanın horoz tarafından döllenmiş olması gerekir. Marketten aldığımız yumurtalar fertil değildir ve gerekli kuluçka koşulları sağlandığında dahi civciv çıkması mümkün değildir.

Bir civcivin sağlıklı bir şekilde yumurtadan çıkıp, verimli bir tavuk olması için en başta kuluçka döneminin iyi bir şekilde geçmesi gerekir. Kuluçka döneminde civcivin sağlıklı gelişebilmesi için bazı önemli faktörler vardır. Bunlar ısı, nem, havalandırma ve yumurtaların çevrilmesi/döndürülmesidir. Doğal ortamda kuluçkaya yatan tavukların yumurtaları eğer fertil (yumurtalar döllenmiş) ise civcivler 21 gün sonra yavaş yavaş yumurta kabuğunu kırarak dışarı çıkarlar. Bu süre kuş türleri arasında değişebilmekle beraberde tavuklarda 21 gündür. Kuluçkaya yatan tavuklar diğer tavuklardan ayrı bir yerde tutulmalıdır.

Bu süre zarfında kuluçkadaki yumurtaların gelişim sıcaklığı 37,8 santigrat derece ve nem %55-60 olmalıdır. Yüksek veya düşük sıcaklık kuluçka dönemindeki bir yumurtanın canlılığını sürdürebilmesi açısından çok tehlikelidir ve dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisidir. Yumurtadan çıkış sıcaklığı ise 37,5 ve nem %65-70 olmalıdır. Kuluçka makineleri doğal ortamı taklit ederek anne tavuğun yumurtaya sağladığı ortamı taklit eder.

Yumurta kabuğunda hava giriş çıkışını sağlayan minik boşluklar (porlar) bulunmaktadır. Embriyo yeterli solunumu gerçekleştirebilmesi ve karbondioksit oranın yükselmemesi için bu hava akışının devam etmesi gerekmektedir. Bu yüzden embriyonun havalandırılması da kuluçka döneminde oldukça önemlidir.

Yumurtaların günde en az 3 kere, mümkünse 5 kere döndürülmesi gerekir. Burada amaç embriyonun kabuk duvarına yapışmasını engellemektir.

Civciv Bakımı Nasıl Yapılmalıdır?

Civciv bakımı, civcivin yumurta kabuğundan çıkıp yarkalığa geçtiği dönemi kapsar. Dolayısıyla sağlıklı tavuklar elde edebilmek için civciv bakımının düzenli ve özenli bir şekilde yapılması gerekir. Civcivler sıcaklığa, beslenmeye ve hastalıklara karşı çok hassaslardır. Civcivler yumurtadan çıktıktan sonra ilk 3 gün yemsiz ve susuz dayanabilecek kapasiteye sahiptirler ve ilk 1-2 gün içerisinde yem tüketmeye başlayabilecek düzeye gelirler. Yine de civcivin yem ve suya ne kadar geç ulaşırsa o kadar fazla performans ve ağırlık kaybı yaşayacağı unutulmamalıdır.

Yumurtadan yeni çıkan civcivler anne tavuğun altında kalırlar ve tamamen kuruyup ayağa kalkabildiklerinde, annenin çevresinde dolaşmaya başlarlar. Bu süre zarfında (civcivin yumurtadan çıktıktan sonraki ilk 3 günde), yapılabilecek en iyi şey civcivin çıkacağı ortamı temiz tutmak, altlıkları uygun bir şekilde seçmek ve yerleştirmek, düzenli olarak yemlik ve suluk kontrolü yapmaktır. Ayrıca civcivler gelişebilmek için uykuya ihtiyaç duyarlar ve ilk hafta yem yeme, su içme ve dışkılama dışında sürekli uyuyup dinlenmek isterler. Büyüdükçe uyuma süreleri gün içerisinde azalacak ve etrafa duydukları ilgi artacaktır. 3.haftadan itibaren yavaş yavaş eşeleme ve yem bulma alışkanlıkları edineceklerdir.

Civciv Nasıl Beslenmelidir?

Civciv beslemesi yetiştirileceği alana göre birkaç değişiklik gösterebilir. Et tavuğu, yumurta tavuğu veya süs tavuğu beslemesi farklıdır. Bu farklılıklar gözetilerek besleme ve bakıma başlanmalıdır. Civcivinizi iyi besleyebilmek için önce ihtiyaçlarını bilmelisiniz.

Biyolojik olarak civcivler yumurta kabuğundan çıktığı zaman ince bağırsak gelişimi yeterli boyutta değildir. İlk iki hafta içerisinde ince bağırsaklar gelişmeye devam eder ve özellikle ilk 24 saat gelişimi açısından çok önemlidir. Aynı zamanda bağışıklık sisteminin de gelişimi etkilendiği için beslediğimiz kaynağın civcivin ihtiyaçlarını karşıladığından emin olmalıyız. Söz konusu enerji gereksinimi için civcivler bunu glikozdan karşılarlar. Bu yüzden piyasada satılan civciv mamalarını 4-6 hafta kadar kullanabilirsiniz. Bu mamalar ince taneli olup civcivlerin gereksinimi karşılayacak düzeyde enerji ihtiva ederler. Civcivler çok fazla yemezler ancak sık yerler.

İlk 4 hafta boyunca ince toz yem (civciv maması) verebilir ve sonrasında yavaş yavaş pelet yem beslemesine geçebilirsiniz. Civcivlerin ilk haftada sık sık ve devamlı olarak yemlenmesi gerektiğini unutmayın. Aynı zamanda civcivlere sürekli olarak temiz ve taze su sağlanmalıdır.

Civcivler yumurtadan çıktıktan sonraki ilk 1 ay boyunca oldukça duyarlı oldukları için temin edilen su çok sıcak veya çok soğuk olmamalıdır. Bu dönemde aşırı soğuk veya sıcak su tüketimi civcivin sindirim sistemine zarar verir ve ölümüne sebep olabilir. Civcivlerinizin önüne temiz ve ılık su koymanıza rağmen yine de susuz (dehidre) kalıp ölebilirler. Yeni yumurtadan çıkan civciv öncelikle su içme ve yem yeme alışkanlığını edinmelidir, bu sebeple suyun yerini bildirmek için gaga uçlarını su kabının içine hafifçe batırıp çıkararak yardımcı olabilirsiniz.

Civciv beslemesi, civcivin kuluçka makinesinde mi yoksa doğal ortamdan mı çıkıp çıkmadığına bağlı olarak değişiklik gösterir. Doğada yaklaşık 4. haftasını tamamlayan civciv anneyi takip ederek yemlenme ve eşeleme alışkanlığını öğrenir ve uygulamaya başlar. Anne tavukla beraber büyüyen civcivin genel olarak sıcaklığından, neminden ve beslenmesinden anne sorumlu olduğu için yetiştiricinin işi kolaylaşır. Bu ortamda büyüyen civcivler için yetiştirici sadece kümesin yağmur, rüzgar gibi kötü hava durumlarına karşı korunaklı olduğundan, yem ve suyunun düzenli verildiğinden, kümesin hijyen koşullarına uygun olduğundan emin olması yeterlidir.

Civciv 4. haftaya kadar civciv mamasıyla beslendikten sonra yavaş yavaş yemine buğday veya geçiş yapacağı rasyondan az miktarlarda karıştırılarak verilmeye başlanabilir ve gelişim dönemine geçtiğinde ( 6. haftadan sonra ) gerekli vitamin veya vitamin kaynakları sağlanmalıdır. Civcivler yeşillik yemeyi severler ve her gün olmasa bile 2 - 3 günde bir marul, salatalık vs. yeşillik koyarsanız severek tüketeceklerdir. Civciv büyüttüğünüz bölgedeki hava şartları genel itibariyle soğuk ise, mevsimlerden kış ayları ise verilen yem miktarı arttırılabilir. Hem anne tavuğun hem de civcivin ısı üretebilmek için enerjiye ihtiyaçları vardır ve bu enerji kaynağı verilen yemdeki artış ile karşılanabilir.

Civciv Büyütmede Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nedir?

Civcivlerin en hassas olduğu nokta ortam sıcaklığıdır. Toplu civciv bakılan bir odada ısı kaynağının altında birbirine yapışık halde duran civcivler görüyorsanız bilin ki oda sıcaklığı düşüktür. Civcivler sıcaklık kaynağından uzakta ve köşelerde duruyorlarsa bu durumunda oda sıcaklığının fazla olduğu anlamını çıkartabilirsiniz.

Normal oda sıcaklığı (24 °C) bir civcivin yumurtadan çıktıktan sonra, bir veya iki günlükken sağlıklı gelişebilmesi için uygun bir sıcaklık değildir. 30-35 °C ilk bir hafta için en uygun sıcaklık olup yavaş yavaş sıcaklık azaltılarak büyütmeye devam edilebilir. Bir hafta sonunda 30 °C’ye kadar düşürebilirsiniz. Civcivin büyütüldüğü odaya ilk 2 hafta boyunca, ısı ve ışık kaynağı olarak 1 metrekarelik alan için 5 watt ihtiyaç olduğu hesap edilerek günde 22 saat ışık verilir. Civcivler büyüdükçe ışık verme süresi ve şiddeti azaldığı gibi yaşadığı ortamın sıcaklığının da yavaşça düşürülmesi gerekmektedir.

Civciv büyütürken dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise civcivin hareket sahasının olması ve güneş ışığını alabilmesidir. İlk bir ay gelişim açısından kritik önem arz ettiğinden dolayı civcivin rahatça gezebileceği, güneş alan temiz bir ortama sahip olması çok önemlidir. Eğer yeterli güneş ışığı alamaz ve hareket etmezse bu kemik gelişimi direkt olarak olumsuz yönde etkiler ve sağlıksız bir büyümeye sebep olur. Aynı zaman tüy gelişimi ve sindirim sistemini de etkileyeceği için bu temel ihtiyaçların civcivin büyütüleceği ortamda sağlanması gerekir. Bu hem civcivlerinizin konforunu arttıracak hem de sağlıklı bir şekilde gelişebilmesine yardım edecektir.

Civcivlerin havasız ortamda kalmamaları, mutlaka bakıldıkları ortamın veya kümesin düzenli olarak havalandırılması gerekmektedir. Aksi takdirde ortamda biriken dışkıdan ötürü ürik asit artacak ve civcivlerin solunum sisteminde çeşitli hastalıklara sebep olacaktır.

Değinmek istediğim bir diğer önemli nokta ise civcivlerin altlık durumudur. Şöyle ki hem kuluçka döneminde civcivin kabuktan çıktığı altlık, hem de sonrasında bakım ve büyütülmenin yapıldığı odanın altlığı civcivin hastalanmaması açısından son derece önemlidir. Civcivlere altlık olarak saman veya talaş yerleştirmeli ve sık aralıklarla altlığı değiştirip yenisini koymalısınız. Altlıklar kuru kalmalı ve dışkı çok birikmemelidir aksi takdirde oldukça hassas bakıma ihtiyaç duyan civcivin hayatı tehlikeye girer.

Civcivler İçin Ek Gıda Tavsiyeleri Nelerdir?

Normalde civcivlere 4 ile 6 hafta boyunca piyasadaki mevcut hazır civciv yemleri verilebilir ve eğer kaliteli olan hazır yemleri kullanıyor iseniz ilk bir ay civcivler ek gıdaya ihtiyaç duymazlar.

Civcivler hızlı büyüyüp gelişen canlılar olduğundan dolayı enerji ve protein ihtiyacı yüksektir. Verilen yemin büyüklüğü çok büyük veya çok ince olmamalıdır, bu tarz yem boyutundaki anormallikler yem tüketememe problemlerine yol açacaktır. İlk bir ayını dolduran civcivler yavaş yavaş pelet yeme alıştırılmalı, buğday ve çeşitli besin takviyeleri yapılabilmektedir. Bunlar arasında haşlanmış yumurtanın kabuğuyla beraber ezilerek civcivlere verilmesi, hem protein ihtiyacını hem de kemik gelişimi açısından önemli olan kalsiyum ihtiyacını karşılayacaktır. Verilen yemler taze olmalı, küflü ve mantarlı yiyecekler kesinlikle civcivlere verilmemelidir.

Civcivlere 3. haftalarından itibaren ek gıda olarak az miktarlarda severek tüketecekleri küçük parçalara dilimlenmiş salatalık, küçük parçalara dilimlenmiş domates, küçük parçalara dilimlenmiş veya rendelenmiş havuç, kısmen haşlanmış pirinç, haşlanmış yumurta, doğranmış marul gibi besinler verebilirsiniz. Gelişmelerine faydalı olmanın yanında parlak tüylere sahip olmalarını, hastalıklara karşı civcivlerinizin daha dirençli olmalarını sağlayacaktır. Bu gıdaları çok verdiğiniz zaman ishal veya kabızlık gibi istenmeyen sonuçlara sebebiyet verebilmektedir bu yüzden dikkatli ve azar azar verilmelidir.

Sindirim sistemi düzgün olmayan civcivler için prebiyotik ve probiyotik takviyesi yapılarak yemden yararlanma oranı arttırılabilir.

Eğer kullandığınız yem yeterli miktarda veya hiç vitamin içermiyorsa yine civcivin vitamin ihtiyacını karşılamak adına piyasadaki kaliteli multivitaminlerden satın alabilirsiniz. Ancak aldığınız ürünün tavsiye edilen miktarı kadarı kullanmanız gerekir, fazla miktarda vermek civcivlerinizin hastalanmasına sebep olacaktır.

Civcivlerin sindirim sistemi hala gelişme aşamasında olduğu için yağlı gıdaların sindirimi oldukça azdır ve fazla verildiğinde çeşitli metabolik problemlere yol açabilirler bu nedenle ilk haftalarda, yağ oranı yüksek olan gıdalar verilmesi tavsiye edilmez. Bunun dışında evde beslenen civcivlere ek olarak tuzlu gıdalar verilmemesi gerekir.

Civcivlerin Sağlıklı ve Konforlu Olduğunu Nasıl Anlaşılır?

• Uyanık ve aktif olmaları – civcivlerin cıvıltılı olması, yiyecek aramaları, dokunmak ve yakalamak istediğinizde kaçmaya çalışmaları,
• Eğer civcivler mutlu, sağlıklı ve ısınmışlarsa uyanıkken birbirlerine yapışık durmazlar,
• Gözleri ışıltılı ve parlıyorsa,
• Gagaların çarpık veya kırık olup olmadığına bakın – gaga sorunları olan civcivler de yeme ve içme problemleri yaşarlar,
• Sağlıklı, düzenli ve parlak tüylere sahiplerse,
• Düzgün bacak, ayak ve parmaklara sahiplerse – sağlıklı olmayan civcivler de yürüme ve duruş bozuklukları olabilir,
• Eğer civciv donuk halde duruyorsa, kambur ve kabarık duruyorsa bu ciddi bir problemi olduğuna işaret eder.

Civciv Kayıplarının En Büyük Nedeni Nelerdir?

Civciv ölümlerinin birçok nedeni olmakla beraber en sık ve en çok gözlenen nedenler arasında;

• Civcivin büyütüldüğü ortam sıcaklığının yetersiz (düşük) olması,
• Hatalı veya yetersiz beslenme,
• Temizlik ve hijyen kurallarına dikkat edilmemesi,
• Aşı takviminin uygulanmaması,
• Bulaşıcı hastalıklar,
• Civcivin bakıldığı ortamın uygun olmaması (kötü altlık şartları, yetersiz havalandırma, yetersiz güneş ışığı alımı vb.) sayılabilir. 

Bu etkenleri ortadan kaldırmak ve önlemek için en başta civcivinizi büyütmeyi düşündüğünüz ortamı en iyi koşullarda hazırlamalısınız. Sonrasında yakalanabilecekleri hastalıklarından korumak için civciv aşılarını tam olarak yaptırmalısınız.

Civciv Hastalıkları Nelerdir ve Tedavileri Nasıl Olmalıdır?

Genellikle adı duyulmuş ve güvenilir bir yerden civciv aldığınızda, temiz, sıcak bir ortamla beraber taze su ve yiyecek sağladığınızda civcivlerinizle sağlık problemi yaşamazsınız. Ancak yine de bazı şeyler yolunda gitmeyebilir ve hastalanabilirler. 

Koksidiyoz; bağırsakların oldukça bulaşıcı parazit (protozoon) kaynaklı bir hastalığıdır ve civcivlerin 1 numaralı ölüm sebepleri arasındadır. Uyuşukluk ve kanlı dışkılama yaygın belirtiler arasındadır. Koksidiyozdan şüphelendiğiniz civcivi diğer civcivlerden ayırın ve en kısa sürede mutlaka bir veteriner hekime danışın. Duruma göre değişmekle beraber yeme probiyotik katılması, antibiyotik tedavisi, antiparaziter kullanımı ve erken teşhis yardımıyla çözülebilen bir hastalıktır. Günlük civcivlerin baş belası olan koksidiyoz hastalığından, aşılama yoluyla kolayca koruma sağlayabilirsiniz.

Marek Hastalığı; çok bulaşıcı viral kaynaklı, tümörlere ve felçlere sebep olan bir hastalıktır. Aşılama sayesinde kısmi bağışıklık oluşturulabilir. Bu hastalığının tedavisi yoktur ancak hayvanların yeme içmesinin devam ettirilmesi sağlanarak güçlü bir bağışıklık sistemi yaratarak mücadele edilebir.

Ayrık bacaklılık; genellikle civcivlerin ayakta duramaması, bacakların dışarı doğru ayrık durmasıyla fark edilir. Sebepleri arasında vitamin eksikliği, kuluçka süresince sıcaklığın yüksek tutulması, zeminin çok kaygan olması gibi maddeler sayılabilir. Zemindeki kayganlığı azaltarak, altlığı değiştirerek, vitamin eksikliği kaynaklıysa gerekli vitaminleri yemlerine ekleyerek bu hastalıktan kurtulabilirsiniz.

Çarpık gaga; genellikle genetik problemler kaynaklıdır, alt ve üst gaganın tam kapanmaması ile ilgilidir. Bu durumla karşılaştığınızda bu civcivi hemen diğer civcivlerden ayırmalı ve yeterli kadar beslendiğinden emin olmasınız. Aksi takdirde diğer civcivler gagası çarpık civcivden daha önce davranacak ve onun yemesi gereken yemi de yiyeceklerdir. Ayrıca gagası çarpık civcivin yemleri biraz nemlendirilebilir ve yemlik yüksekliği arttırılabilir.

Solunum sistemi hastalıkları; civcivlerde oldukça yaygındır. Öksürme, hapşurma, gözlerde akıntı, burunda akıntı gibi belirtiler görülen bu rahatsızlıklar civcivlerde genellikle toz ve diğer rahatsız (irrite) edici maddelerden kaynaklanır. Ciddi, yaygın, daha da kötüleşen ve bir haftadan uzun süren solunum rahatsızlıklarında mutlaka bir veteriner hekimine danışmalısınız.

E.Coli; ateş, uyuşukluk, hırıltılı nefes alma, ishal ve öksürme belirtilerine sahiptir. E.Coli ile enfekte civcivler büyük oranda ölürler. Tedavisi kolay olan bir hastalık değildir, içme sularına antibiyotik eklenebilir. Bu hastalıktan korunmanın en iyi yolu civcivlerin temiz bir ortamda büyümelerini sağlamak, fazla sayıda civcivi dar alanlarda bakmaktan kaçınmak, stresi engellemektir.

Civcivlere Aşı Ne Zaman ve Neden Yapılmalıdır?

Civcivlerde sık görülen; solunum yolları rahatsızlıkları, ishal, halsizlik, titreme, iştahsızlık gibi belirtiler civcivlerinizin hastalandığına işaret eder. Bu gibi durumlarla karşılaştığınızda mutlaka bir veteriner hekime danışmalısınız. Ancak tedaviden çok koruyucu yöntemlerin daha başarılı olduğu tavukçuluk sektöründe atlanmaması gereken en önemli nokta aşı uygulamalarıdır. Yaygın civciv hastalıklarından korunmak için veteriner hekiminize danışmalısınız ve bölgede yaygın görülen hastalıklara karşı aşı takvimi hazırlayıp uygulamalısınız. Civcivlerinize aşı yaptırmak, sağlıklı bir sürü elde edebilmenin en önemli adımıdır ve atlanması durumunda büyük kayıplara sebep olmaktadır.  Hasta civcivlere aşı uygulaması yapılmaz. Civcivler 1. günden itibaren aşılanmaya başlanabilirler.

Marek, Newcastle, Gumboro, IBV, ILT, Koriza, Koksidiyoz ve Çiçek gibi ölümcül ve ciddi hasarlar veren bu hastalıklara karşı mutlaka aşılama yapılmalı ve tedbir alınmalıdır. Yetiştirilen tavuğun etçi veya yumurtacı olarak yetiştirilmesine ve bölgede bulunan yaygın hastalıklara bağlı olarak aşı programları değişiklik gösterebilmektedir.

Genellikle etçi tavukların aşı takvimi yumurtacılara göre daha sınırlı olup civcivlerin ilk 21 gün içerisinde aşılarının tamamlanması öngörülür.

1. gün Marek

7. gün Newcastle

14. gün Gumboro

21. gün IBV aşıları yapılır ancak bölgeyi tanıyan bir veteriner hekim ile beraber programı oluşturmak sizin için daha faydalı olacaktır.

Yumurtacı tavuklar için civcivler;

1. gün Marek

1. gün ILT

3-5. gün Newcastle + IBV

5-7. gün Koksidiyoz

18. gün Gumboro

28. gün Gumboro

6. hafta ILT + Çiçek + Salmonella

8. hafta IBV

12. hafta Koriza + Çiçek

14. hafta Newcastle + IBV +EDS76 + Çiçek

4 ayda bir Newcastle + IBV yapılır. Bu program genel olarak yazılmıştır ve sürünüz için spesifik bir program değildir. Kendi sürünüz için bir veteriner hekime danışmalı ve hekiminizin oluşturacağı aşı programını uygulamalısınız. Bulaşıcı ve son derece tehlikeli hastalıkların önlenmesi adına civcivler de hastalığa yakalanmadan önce bağışıklık oluşturmak için aşılarını mutlaka yaptırmalısınız. Bağışıklık kazanan civcivler ileride iyi ve dayanıklı bir sürü oluşturmanın temeli olduğu için hastalıklara karşı dirençli olmalarını sağlamak önemlidir. Hasta olduktan sonra tedavi masrafları aşı masraflarının kat kat üstünde olacak ve tedavi edilmesine rağmen hayvanlarınızın bir kısmını kaybetme ihtimaliniz yüksek olduğu için aşılama ve koruyucu tedbirler her zaman ön planda tutulmalıdır.

Kaynaklar:

hobbyfarms.com
miller-mfg.com
the-chicken-chick.com
southernstates.com
mannapro.com
purinamills.com
vetkontrol.tarimorman.gov.tr