Karayaka koyunları Sinoptan Trabzon’a kadar Karadeniz’in kıyı bölgeleriyle, Orta Karadeniz’in iç kesimlerinde Amasya ve Tokat çevrelerinde yetiştirilen yağsız, uzun kuyruklu yerli ırkımızdır.

Karayaka koyunları ince uzun kuyrukludurlar. Yalnız iyi beslenmiş olanlarında kuyruğun dibinde, nadiren de yarısına kadar en geniş yeri 8-10 cm genişliğinde üçgen biçiminde yağ toplanmaktadır. Karayaka ırkı beyaz renklidir. Giresun’un doğusundaki bazı koyunlarda baş, kulaklar ve bacaklar tamamen karadır yada lekelidir. Bu tipte ki Karayaka koyunlarına "Çakrak Karayaka" adı verilmektedir.

Başka bir tipinde ise, vücut yine beyazdır, başta yalnız ağız ve göz etrafında, kulak ve ayaklarda değişik genişlikte kara lekeler görülür. Bunlara "Karagöz" adı verilmektedir. Yetiştiriciler en fazla Karagözleri tercih etmektedirler.

Karayakalar arasında %8-10 oranında tamamen siyah veya koyu sarı renklilerede rastlanır.

Karayakalar Romanya, Macaristan ve başka Balkan ülkelerinde yetiştirilen Çakkel denilen bir koyun ırkına benzerlik gösterirler.

Karayaka’nın Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

Verim Yönü : Kombine, et, yapağı ve süt

• Karayakalarda baş orta büyüklükte ve dar yapılıdır. Alın kısmında uzun kâkül bulunur.

• Boynu kısa ve kalın, omuzlar dar, bacaklar nispeten kısadır.

• Erkekler genel olarak baştan öne doğru kıvrımlarla açılan kalın ve kuvvetli boynuza sahiptir. Dişiler genel olarak boynuzsuzdur.

• Özellikle Çakrak tipinde vücut uzunca ve bacaklar kısadır.

• Göğüs genel olarak dar yapılıdır.

• Daha çok baş ve boyun bölgesinde olmak üzere çeşitli büyüklüklerde kahverengi ve siyah lekelere rastlanır.

• Meme az gelişmiş ve bezeldir.

• Yürüme ve tırmanma yeteneği bölgenin engebeli yapısına uygun şekilde gelişmiştir. Bu nedenle yüksek ve engebeli meralardan kolaylıkla yararlanabilmektedir.

• Eti, Kıvırcıktan ayırt edilemeyecek lezzettedir. Bu özelliğinden dolayı, Kıvırcık kuzularının piyasadan çekilmesinin ardından, Karayaka kuzuları pazara sürülmekte, özellikle İstanbul piyasasına Kıvırcık kuzu olarak sürülmektedir.

• Karayaka yapağısı, yerli ırk yapağıları içerisinde en kaba olanıdır.

• Keçeleşmemesi ve basılmaması nedeniyle döşek yapımında kullanılmakta ve yetiştirme bölgesinde çok yüksek fiyatla alıcı bulabilmektedir. Yapağı özelliği yağmurun deriye inmeden atılmasında özel bir avantaj sağlar.

• Irkın yetiştirildiği bölgenin doğal koşulları nedeniyle rakibinin bulunmaması ve Karayaka’dan başka yetiştiricilik seçeneği bulunmayan yörelerde yetiştiriciliği, en azından yakın gelecekte devam edecektir. Bu nedenle şimdilik yok olma riski taşımayan bu ırkın yakından izlenmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir.

Karayaka Nasıl Bölgelerde Yetiştirilir?

Dağlık, ağaçlık, nemli ve soğuk çevre şartlarında yetiştirilir. Yetiştiriciliğinde yaylacılık geleneği yaygındır. Yılda iki kırkım uygulanabilmektedir.

Karayaka Koyunu Hangi Irk İle Melezlenmeli?

Koyun yetiştiriciliği Türkiye hayvancılığında önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de koyunculuk genellikle yerli koyun ırkları ile ekstansif olarak yapılmaktadır. Yerli koyun ırkları düşük kombine verimli olup verimsiz ve kalitesi düşük meraları değerlendirme, kaba yemden yararlanma, hastalıklara ve olumsuz çevre şartlarına karşı dayanıklı olma gibi iyi özelliklere de sahiptir.

Diğer taraftan Türkiye’de süt ve döl verimleri yüksek ve belirli bölgelerde yetiştirilen Sakız ve İvesi gibi ırklar da mevcuttur. Bu ırklar ile diğer yerli ırklar arasındaki melezlemelerle, yeni koyun tiplerinin elde edilme imkanlarının ortaya konması önem taşımaktadır. Bu bağlamda Karadeniz Bölge şartlarına uyumlu, verim özellikleri Karayaka ırkına göre yüksek, yeni koyun tiplerinin elde edilmesi amacıyla Karaköy Tarım İşletmesi’nde Sakız x Karayaka melezleme çalışmaları yapılmış ve melez bir genetiğe sahip olan Bafra koyunu elde edilmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre;

Vücut ölçüleri bakımından yapılan değerlendirmede Bafra genotipinin göğüs genişliği dışındaki diğer bütün ölçüler baımından Karayaka’dan önemli düzeyde üstün olduğu görülmüştür.

Bafra genotipinin yapağı uzunluğu ve inceliği, Karayaka ırkına göre daha düşük, elyaf mukavemeti ise daha yüksek olmuştur.

Karayaka ırkının kızgınlık gösterme oranı %73 iken Bafra koyunlarında %86 olmuştur. Benzer şekilde Karayaka ırkının doğum oranı %50 Bafra koyunun %64 olarak tespit edilmiştir.

Bir doğumda ortalama kuzu sayısı,Karaya ırkında 1.05 ve Bafra koyununda 1.42 olarak bulunmuştur.

Kuzularda 30. Günde yaşama gücü oranı , Karayaka’da %85 ve Bafra’da % 92.45; 90. günde ise Karayaka’da %80.00 ve Bafra’da %87.74 bulunmuştur

Doğum ağırlıkları, Karayaka kuzuları 3.48 kg doğarken Bafra kuzuları 3.40 kg ortalamaya sahiptir; sütten kesim ağırlığı Karayaka’da 17 kg, Bafra’da 15 kg ; 180. gün ağırlıkları, Karayaka 26.5 kg ve Bafra 24.5 kg olarak tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, Karayaka ve Bafra genetiğinin farklı çevre şartlarında ilk yıllarda olumsuz etkilenmesine rağmen ilerleyen yıllarda olumsuz etkinin azalması ve yaşam gücü, döl verimi ve büyüme gibi özellikler bakımından normal düzeylere yaklaşması özellikle döl veriminin yüksek olması ile dikkati çeken Bafra koyununun İç Anadolu şartlarına uyum sağlayabileceğinin ve yayılma alanının genişleyebileceğine işaret etmektedir.