Şu anda dünyada süt üretimi için 100 milyondan fazla koyunun kullanıldığı tahmin edilmektedir. Avrupa, açık farkla en büyük koyun sütü, peynir ve yoğurt üreticisidir ve bu ülkelerin başını Fransa ile İspanya çekmektedir. Fransa’da şu anda yaklaşık yedi milyon inek, bir milyon keçi ve bir milyon koyun sağılmaktadır. İspanyada ise ticari olarak 5 milyon koyun sağılmaktadır. Fransa ve İspanya dışında İtalya ve Yunanistan da üretimde önde gelen ülkeler arasındadır.


Almanya'da Doğu Friesian ırkı, İspanya'da Manchega ırkı, Yunanistan'da Zackel ve Chios (Sakiz) ırkı, İtalya’nın Sarda Koyun ırkı, Ortadoğu'da Awassi (Ivesi) ırkı, İsrail'de Assaf ırkı ve Fransa'da Lacaune ırkı, süt koyunları arasında en popüler ırklardır.

Peki Türkiye’de sahip olup yetiştirebileceğiniz süt verimi en yüksek koyun ırkları hangileridir? 


Doğu Friz Koyunu


Doğu Friesian, dünyada en iyi süt üreten koyun ırkıdır. Almanya'nın Friesland bölgesi olan Holstein ineği ile aynı bölgede geliştirilmiştir.  
Renk olarak çoğunlukla beyaz olmalarına rağmen, bazen siyah renkte olanlar da vardır. Orta ve büyük yapılı olup ince kuyrukları, soluk renkli toynakları ve yüzü yünlü olmayan pembe burunları vardır. 


El ve sağım sisteminde iyi performans gösterirler ve çok uysal koyunlardır. Meme sorunları diğer sütçü koyun ırklarına göre daha azdır. Aynı zamanda ikiz yavru verimleri ile yüksek doğum yüzdesine sahiptirler. Ilıman havayı tercih eden Doğu Friz koyunları sıcak iklimlerde çok iyi performans göstermezler. Süt verimlerini arttırmak için Doğu Friz koyununu melezlemelerde en çok kullanılan ırklardan biridir.  
Laktasyon başına gelişmiş Doğu Friz koyunu 260 günde 400 ile 650 kg süt üretir. Bu nedenle, bu ırkın üstün üretkenliğe sahip olduğu kabul edilir. 


Assaf Koyunu


Assaf koyunu 1950'lerde iyi miktarda süt üreten Awassi ve Doğu Friz koyunları arasında melezlenerek İsrail'de geliştirildi. Assaf, çoğunlukla süt ve et üretimi için yetiştirilen çift amaçlı bir cinstir.

Assaflar çok dayanıklı ve güçlü hayvanlardır. Yerel iklimlere iyi adapte olmuşlardır ve İsrail'de yoğun bir üretim sistemi altında yetiştirilmekte ve yönetilmektedir (doğumda kuzuları sütten kesmek, onları yapay olarak büyütmek ve doğumdan sonra koyunların sağılmasını içerir).

Hem koyunlar hem de koçlar boynuzsuzdur. Koyunlar genellikle beyaz renklidir ve yüz görünümü tamamen beyazdır. Assaf ırkı genellikle aktif ve uysaldır. Kolayca yönetilebilir ve idare edilebilirler.

Assaf koyunları yılda ortalama 450 litre süt üretir ve kuzulama başına ortalama 1,6 kuzu ile 2 yılda ortalama 3 kuzulama verimliliğine sahiptir. Süt üretimi geliştirilmiş Awassi koyunlarınınkinden biraz daha düşük olmasına rağmen, üretkenlikleri önemli ölçüde daha yüksektir.

Sütteki proteinler % 5,4. Sütteki yağ % 6.65.

İvesi ( Awassi ) Koyunu

İvesi Koyunu Güneybatı Asya'da en fazla popülasyona sahip olan koyun ırkıdır. Bu ırkın yaşam alanı Suriye Arap Cumhuriyeti'nden başlayıp Güney Anadolu'ya kadar uzanmaktadır. Nemli ve yağışlı bölgelerde ise adaptasyon yeteneği zayıftır. Diğer koyun ırkları gibi yayılma gereksinimi olmayan, kötü bakım beslenme koşullarında bile verimli olmasıyla bilinmektedir. Bu özelliğine bakılacak olursa da ivesi koyun ırkı diğer sütçü koyun ırklarından biraz daha üstündür. 

Meme yapısı yüksek süt verimine uygundur. Yerli ırklarımız arasında yapağısı en kaba olan ırktır. Sürü içgüdüsü iyidir.  Laktasyon süresi ortalama 185 gündür, ortalama 170 ile 190 litre süt vermektedir. 

İvesi koyunlarının süt verimlerinin ilk 5 yıl yükseldiği ve 5 yıldan sonra tekrar düştüğü görülmüştür.  Geliştirilmiş Awassi (İvesi) koyunları bir laktasyon döneminde 500 kg süt verebilir. 


Sakız (Chios) Koyunu  

Sakız (Chios) Koyunu, Kıvırcık ile Dağlıç cinslerinin çiftleştirilmesi ile ortaya çıktığı düşünülen sakız koyun ırkı, Ege denizindeki Yunan Chios adasının Türkçe adıdır. 150 yıl önce İzmir ilinin Karaburun Yarımadası’ndaki Çeşme kasabasına getirilmiş olan sakız koyun ırkı Çeşme Koyunu olarak da bilinir. Aydın, Söke, Marmara ve Ege sahillerinde yetişmektedir. 

Laktasyon süresi 190 - 195‬‬ gün arası değişmektedir. Bir laktasyonda 165 - 170 litre süt vermektedir, bu oran emzirme döneminde 550 ile 700 litreye kadar çıkmaktadır. Yunanistan’da bu ırkın sütünden Greek Feta (Beyaz Peynir) ve Haloumi yapılmaktadır. Bu peynirler Avrupa ülkelerine ihracatı en çok yapılan peynir türleridir.

Sakız Koyunu Avrupa’da bilinen adı ile Chios koyun ırkı şu an balkan ülkelerinde en çok ilgi gören ırklardan biridir. 


Lacaune Koyunu

Lacaune Koyunu Fransa menşeli  olup 1990’lı yıllara kadar sadece yılda 70 litre süt vermekteydi. Lacaune Koyunu birçok defa melezleme yapılarak geliştirilmiş ve süt verimi 300 litre seviyelerine kadar çıkartılmıştır. 
Brezilya, Amerika, Kanada, Portekiz, İspanya, Yunanistan, Tunus, Slovakya, İsviçre, Almanya, Avusturya, Türkiye ve Sırbistan’da bulunan Lacaune Koyunu, Fransa’nın en çok ihracat yaptığı koyun türüdür. 

Kapalı sistem yetiştiriciliğine çok uygundurlar. 
Lacaune Koyunları kuzu veriminde diğer sütçü koyunlara göre daha düşük olan koyun türüdür. 1.5 ile 1.7.  doğum oranları mevcuttur.  Roquefort Mavi Peynir” olarak bilinen peynir türü sadece Lacaune koyunu sütünden yapılır. Yağ oranı %7 ve protein oranı %5.2’dir. Süt verimi yılda ortalama 280 ile 300 litre arasındadır.

Sarda Koyunu

Sarda Koyunu, bir İtalyan koyun türüdür ve Sardunya Koyunu olarak da bilinir. İtalya'nın en iyi süt koyun ırklarından biridir ve Pecorino Sardo peyniri yapmak için kullanılır. Sarda son derece uyumludur; ova veya dağlık arazilerde yetiştirilebilmektedir. Hem entansif hem de ekstansif sistemler, veya yaylacılık sistemleri için uygundur. 

Sarda'nın sağım sezonu boyunca üretim hacmi, zaman zaman düzensiz olmakla birlikte, 100 günde 60 litreden, 210 günde 250 litreye kadar değişebilmektedir.


Bergamasca, Bordaleiro, Churra, Comisana, Flemish milksheep, Garfagnana, Karaman, Kymi, Lacha veya Manech, Langhe, Latxa, Manchega, Massese, Mehraban, Préalpes du Sud, Sfakia, Serra da Estrela, Stara Zagora, Skopelos, Tzigaja ve Zakinthos ırkları laktasyon başına 100–200 kg süt üretir.


Laktasyon başına 100 kg'dan az süt üreten ve bu nedenle düşük üretkenliğe sahip ırklar Barbary, Corsican, Epirus, Florina, Karagouniko, Kıvırcık, Rouge de l’Ouest, Roumloukian, Serrai, Somassierra Blond, Tsigai, ve Vlakhiko koyun ırklarıdır. 


Maalesef ülkemizde koyunların süt verimleri, bu ırkların anavatanlarının süt verimlerine göre düşük seviyededir. Bunun sebepleri; beslenme yöntemleri, hayvan refahı, meme bakımının zayıf olması ve iklim şartlarıdır.